Uzun menzilli uçuşlar, seyahati zamandan bağımsız hâle getirse de vücut saatimizi henüz o hıza adapte edebilmiş değiliz. “Jetlag” olarak bilinen bu biyolojik sapma, özellikle doğu-batı yönlü uçuşlarda yolcuların ciddi şekilde etkilenmesine neden oluyor. Uyku düzeninden ruh haline, iş performansından sindirim sistemine kadar pek çok alanda etkisini hissettiren jetlag, modern havacılığın görünmeyen bedellerinden biri.
Jetlag nedir?
Jetlag, insan vücudunun biyolojik saati ile yeni saat dilimi arasındaki uyumsuzluktan kaynaklanan geçici bir rahatsızlık olarak tanımlanıyor. Vücudumuzun doğal ritmini yöneten “sirkadiyen saat”, ışık ve karanlık döngüsüne göre çalışıyor. Ancak birkaç saat içinde farklı bir zaman dilimine geçmek, bu biyolojik dengeyi bozuyor.
Kimler daha fazla etkileniyor?
Uzmanlara göre jetlag etkisi kişiden kişiye değişiyor. Sık seyahat eden pilotlar ve kabin ekipleri, kronik yorgunluk ve uyku sorunlarıyla karşı karşıya kalabiliyor. Yaşlı bireyler, küçük çocuklar ve düzenli bir uyku programına sahip olanlar jetlagdan daha fazla etkileniyor. Ayrıca batıdan doğuya yapılan uçuşlar, vücudun daha kısa bir güne adapte olmasını gerektirdiğinden daha zorlu geçebiliyor.
Belirtileri neler?
Uykuya dalmakta veya uyanmakta zorluk
Gün boyu süren yorgunluk hissi
Baş ağrısı ve mide rahatsızlıkları
Konsantrasyon bozukluğu
İştah kaybı veya sindirim sorunları
Ruh halinde değişkenlik, sinirlilik
Jetlag ile baş etmenin yolları
Uçuştan önce hazırlık: Uçuş öncesi birkaç gün boyunca yeni saat dilimine göre uyku alışkanlıkları oluşturmak adaptasyonu kolaylaştırır.
Güneş ışığını kullanmak: Yeni vardığınız yerde gün ışığına maruz kalmak, biyolojik saatinizi senkronize etmeye yardımcı olur.
Hidrasyon: Bol su içmek ve kafein/alkol tüketimini sınırlamak vücudun toparlanmasına yardımcı olur.
Uykuyu planlamak: Varış noktasında geceye kadar uyanık kalmak ya da kısa şekerlemelerle günü tamamlamak öneriliyor.
Havacılık sektörü ne yapıyor?
Havayolu şirketleri, özellikle uzun menzilli uçuş yapan ekipleri için vardiya planlarını biyolojik ritme uygun şekilde düzenlemeye çalışıyor. Bazı havayolları, uçak içi aydınlatmayı da jetlag etkisini azaltacak şekilde tasarlıyor. Yeni nesil uçaklarda, yolcuların vücut ritmine uyumunu kolaylaştıran kabin içi ışıklandırma sistemleri giderek yaygınlaşıyor.
Jetlag, modern ulaşımın kaçınılmaz yan etkisi olarak karşımıza çıksa da doğru stratejilerle etkileri azaltmak mümkün. Gelişen teknoloji ve artan farkındalıkla birlikte havacılık sektörü bu görünmeyen yolcuyu daha iyi yönetmenin yollarını arıyor.
