Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA), havacılık endüstrisinin karşı karşıya olduğu tedarik zinciri krizine ilişkin yeni bir rapor yayımladı. Rapora göre, uçak ve yedek parça üretimindeki gecikmeler, hava yolu şirketlerini filo planlarını yeniden gözden geçirmeye zorluyor ve eski uçakları daha uzun süre kullanmak zorunda bırakıyor.

IATA, yavaşlayan üretim temposunun yalnızca 2025 yılında sektör genelinde 11 milyar doların üzerinde ek maliyete yol açacağını tahmin ediyor.

Artan Maliyet Kalemleri

Birliğin analizine göre havayollarını zorlayan maliyet artışları dört ana başlıkta toplanıyor:

  • Yakıt maliyetleri (4,2 milyar dolar): Yeni uçak teslimatlarındaki gecikmeler, daha fazla yakıt tüketen eski modellerin hizmette kalmasına neden oluyor.
  • Bakım giderleri (3,1 milyar dolar): Yaşlanan filolar, daha sık ve pahalı bakım gerektiriyor.
  • Motor kiralama maliyetleri (2,6 milyar dolar): Uzayan bakım süreçleri, geçici motor kiralama ihtiyacını artırıyor. Kiralama ücretleri 2019 seviyesinin yüzde 20–30 üzerinde.
  • Yedek parça stok maliyetleri (1,4 milyar dolar): Şirketler, öngörülemeyen tedarik gecikmelerine karşı daha fazla yedek parça stoğu tutmak zorunda kalıyor.

Nedenler: Jeopolitik Riskler ve Ham Madde Krizi

IATA, tedarik zincirindeki darboğazların arkasında yapısal sorunlar, jeopolitik istikrarsızlık, ham madde kıtlığı ve nitelikli iş gücü eksikliğini gösteriyor. Bu faktörlerin birleşimi, üretim hatlarında verimliliği düşürürken, küresel tedarik akışını da sekteye uğratıyor.

IATA’dan Çözüm Önerileri

  • Birlik, hava taşımacılığı sektörünün tedarik zinciri kırılganlığını azaltmak ve üretim dengesizliğini gidermek için kapsamlı öneriler sundu:
  • Aftermarket’i serbestleştirme: Bakım, onarım ve operasyon (MRO) süreçlerinin üretici lisans modellerinden daha bağımsız hale getirilmesi; alternatif malzeme ve servis kaynaklarının teşvik edilmesi.
  • Şeffaflık artırımı: Risklerin erken tespiti için veri paylaşımı ve tedarik süreci izlenebilirliğinin geliştirilmesi.
  • Veri tabanlı bakım sistemleri: Tahmine dayalı bakım, ortak yedek parça havuzları ve dijital veri platformlarıyla operasyonel verimliliğin artırılması.
  • Kapasite genişletme: Tamir onay süreçlerinin hızlandırılması, kullanılmış ve yenilenmiş yedek parça (USM) kullanımının yaygınlaştırılması, ileri üretim teknolojilerinin desteklenmesi.

“Dayanıklı Bir Tedarik Zinciri Şart”

IATA’ya göre sektör, 2028’den itibaren beklenen üretim artışına hazır olabilmek için daha esnek ve dirençli bir tedarik yapısına geçmek zorunda. Aksi halde, mevcut darboğazların hem filo yenileme süreçlerini hem de küresel hava trafiği büyümesini uzun vadede yavaşlatma riski taşıdığı uyarısında bulunuldu.