NASA’nın Perseverance keşif aracı, Mars atmosferine ilişkin yıllardır süren bir gizemi çözdü. Kızıl Gezegen’de ilk kez elektrik deşarjları—yani şimşekler—kaydedildi ve bunların bir kısmı küçük gök gürültüleriyle doğrulandı. Bilim insanları, bu bulguların Mars atmosferine dair anlayışı önemli ölçüde değiştireceğini vurguluyor.
Perseverance, iki Mars yılı boyunca yaptığı gözlemlerde toplam 55 elektrik deşarjı tespit etti. Bu olayların büyük çoğunluğu, şiddetli rüzgârların etkili olduğu toz fırtınaları sırasında yaşandı. Kayıtların 16’sı, rover’ın “toz şeytanı” olarak bilinen dikey mini toz hortumlarıyla karşılaştığı anlarda gerçekleşti.
Ses verisi ilk kez kanıt sundu
Bu çarpıcı keşif, Perseverance’ın üzerindeki SuperCam mikrofonunun ses kayıtları sayesinde doğrulandı. Fransa’daki Toulouse Üniversitesi’nden gezegen bilimci Baptiste Chide liderliğindeki araştırma ekibi, 28 saatlik ses ve elektromanyetik parazit kayıtlarını inceleyerek, şimşeklerin hem elektronik “bip” izlerini hem de minik sonik patlamalarını tespit etti.
Kaydedilen yedi olayda, elektrik deşarjının meydana getirdiği küçük bir gök gürültüsü duyuldu. Bu ses, şimşeğin etrafındaki havayı ısıtıp aniden genişletmesiyle oluşan mini bir akustik patlama olarak tanımlandı.
Mars şimşekleri nasıl oluşuyor?
Araştırmalar, Mars’ta şimşeklerin yalnızca yüksek toz konsantrasyonu ile oluşmadığını ortaya koydu. Şimşeklerin neredeyse tamamı, güçlü rüzgârların taşıdığı yoğun toz fırtınalarının ön cephelerinde meydana geldi. Bilim insanları, parçacıkların çarpışarak elektrik yükü oluşturduğu bu mekanizmanın Dünya’dakine benzer bir süreç olduğunu ancak Mars ortamında daha zayıf bir enerjiyle gerçekleştiğini belirtiyor.
Mars’taki elektrik deşarjları Dünya’dakilere kıyasla oldukça küçük enerji taşıyor; yine de gezegen atmosferi için büyük önem taşıyor.
Bu keşif neden kritik?
Bilim insanlarına göre bu bulgunun iki önemli etkisi var:
-
Gelecek Mars görevleri için güvenlik:
Elektrik deşarjlarının varlığı, robotik sistemler ve iniş araçları için risk oluşturabilecek elektromanyetik etkileşimlere dikkat çekiyor. Yeni Mars araçları artık bu duruma karşı daha dayanıklı tasarlanacak. -
Astrobiyoloji açısından yeni bir kapı:
Dünya’da yaşamın ortaya çıkışında şimşeğin kritik bir rol oynadığı düşünülüyor. Eğer Mars’ta da benzer süreçler meydana geldiyse, geçmişte yaşam için uygun kimyasal reaksiyonların oluşmuş olma ihtimali yeniden değerlendirilecek.
Araştırmacılar, bu keşfin Mars atmosferini anlamada yeni bir dönem başlattığını, elektriksel süreçleri dikkate alan daha gelişmiş modellerin geliştirilmesinin kaçınılmaz olduğunu ifade ediyor.
